Adalar, harikulade bir ikametgâh merkezi. Özellikle Büyükada, sakinlerine ne kadar şanslı olduğunu düşündürüyor olmalı. İstanbul Ansiklopedisi’nde buraya, Büyük Cin Adası veya Prinkipos dendiği de not ediliyor. Fakat buraya ismini veren kimin “üç harflisi”, yani hangi cin o belirtilmemiş. Fakat Büyükada’nın bir konuğu var ki sadece mahalleliyi değil, ülkenin tamamını merak içinde bırakıyor: Lev Troçki.&nbsp;Bu hafta onun mahallesine nasıl bir etki bıraktığına dair birkaç kelam etmek istiyorum. Çünkü Josef Stalin’in sürgünündeyken İstanbul’a girişi sırasında gümrük memuruna uzattığı bir kâğıtta “Sayın Efendim, Konstantinopol’ün kapısındayken, Türk sınırına kendi tercihimle gelmediğimi bildirmekten onur duyuyorum. Bu sınırı sadece zorlamalara boyun eğerek geçeceğim. Sayın Cumhurreisi, lütfen münasip duygularımı kabul ediniz.” diyerek durumunu belirten siyasetçinin, burada geçirdiği dört yılda sergilediği paranoyak hareketleri onu daha da çekici bir haber malzemesi kılıyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-04T04:26:55.198Z.png" alt="troçki"><figcaption>22 Mart 1931 tarihli gazetede yeni portresiyle yer alan Troçki.&nbsp;</figcaption></figure>Lev Troçki’den Mösyö’ye: 12 Şubat 1929 tarihli giriş notu, gelecek günlerin vereceği huzuru ne yazık ki önceden haber veremiyor. Nitekim istihbarat servisine göre de Troçki’nin İstanbul'da kalıcı olacağı düşünülmüyor; çünkü yarım kalan işleri bitirmesi için kendisini teşvik edecek kadar yakın bir mesafede memleketine; bu sebeple doğru zamanı kollayacağı düşünülüyor. Şehrin ilk akşamları Troçki’nin eşi ve çocuğu için Rusya’nın elçilik binasında geçiyor. Fakat o günler herkesi huzursuz ediyor; çünkü burası geniş istihbarat ağının, duyulanların, kelimelere döküldüğü mekân. Dolayısıyla ülkenin sürgüne yollanan siyasi simgelerinden birinin yan odada kalması pek doğru değil. Tokatlıyan Oteli’ne yerleştirilen Troçki ve ailesine hemen ardından Büyükada’da ev bulunuyor. Buradayken Troçki, nev-i şahsına münhasır hareketleriyle Mösyö diye anılmaya başlıyor, kendi takipçilerini oluşturuyor ve gazetelerde hakkındaki haberlerle yer buluyor.&nbsp;Yangın ve sonrası: 2 Mart 1931 tarihli Cumhuriyet’te Troçki’nin Nizam mahallesinde kaldığı konağın yandığı yazıyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-04T04:30:37.788Z.png" alt="konak"></figure>Olayı takip eden günlerde yangının nedeniyle ilgili söylentiler sıklıkla yer bulurken yaklaşık bir hafta sonra kiralık evi olanların Troçki’ye müracaat edebileceği belirtiliyor. Bu yazıda, kendisinin her sabah 05.30’da kalktığı, öğlene kadar balık tuttuğu da not ediliyor. Fakat bununla da bitmiyor, ecnebi olduğu vurgusu sıkıştırılırken grip olduğu zaman dahi haber ediliyor. Âdeta gazeteden kendisiyle ilgili öteki vurgusuyla bezeli istihbarat almak mümkün. Peki, mahalleli neden bu kadar haber değeri taşıdığına inandığı birini dışlıyor? Bunun cevabı Troçki’yle ilgili söylentilerde gizli olabilir. Paranoyası sebebiyle çalışanlarının sağır, okuma yazma bilmeyen kişiler olmasını tercih eden siyasetçinin, küçük bir kız çocuğuyken denizde gördüğü sandalına çıkmak isteyen edebiyat profesörü Mina Urgan’a silahla vurmak isteyen korumalarını soğukkanlılıkla karşıladığı biliniyor. Hâl böyleyken Adalıların nefreti ve korkuyu işlemesi muhtemel bir yabancıya tahammülü olmuyor. Hikâye, vize talepleri birçok ülke tarafından reddedilen Troçki’nin Fransa'dan kopardığı şartlı izin belgesiyle sona eriyor. Attığı her adımı, yediği her lokması sayılan siyasetçinin uğurlanışı da buna layık oluyor.&nbsp;

Aposto İstanbul

Büyükada’nın bir konuğu var ki sadece mahalleliyi değil, ülkenin tamamını merak içinde bırakıyor: Lev Troçki. 1930'lara doğru Sovyetler Birliği'nin kimi uygulamaları Türkiye'de de lokalleşirken yapılan bu uzun süreli ziyaret anlatılmaya layık bir not.

Lev Troçki ile ilgili hikayeler